Zgodnie z art. 5, ust. 1 a, ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. 2024, poz. 757) oraz § 6 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2017 r., poz. 2294), Urząd Gminy i Miasta Nowe Brzesko prowadzi regularną wewnętrzną kontrolę jakości wody dostarczanej odbiorcom usług. Analizę próbek wody wykonuje – na podstawie zawartej umowy – niezależne, akredytowane laboratorium zewnętrzne według ustalonego harmonogramu poboru próbek. Harmonogram poboru próbek oraz punkty poboru wody do badań laboratoryjnych są uzgodnione z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Proszowicach. Badania obejmują: monitoring parametrów grupy A (wykonywany cztery razy w roku) oraz monitoring parametrów grupy B (wykonywany raz w roku). Kontrolę jakości wody wykonuje niezależnie Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Proszowicach.
Informacje dotyczące jakości wody dostępne są stronie internetowej Urzędu Gminy i Miasta Nowe Brzesko (załączniki – dół strony) oraz w siedzibie Referatu Wodociągów i Kanalizacji przy ul. Wesołej 40 w Nowym Brzesku.
Opis ważniejszych badanych parametrów wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi:
MĘTNOŚĆ
W wodzie do spożycia wywołana jest drobnymi cząsteczkami stałymi, które mogą znajdować się w wodzie na skutek nieodpowiedniego uzdatniania lub z powodu unoszenia się cząstek pochodzących z osadów w sieci wodociągowej. Woda o wysokiej mętności może chronić mikroorganizmy przed działaniem dezynfekcyjnym oraz może pobudzać wzrost bakterii. Dlatego zaleca się, aby mętność wody była utrzymywana na najniższym poziomie ze względu na jej znaczenie dla jej jakości pod względem mikrobiologicznym.
BARWA
Zwykle spowodowana jest obecnością barwnych substancji organicznych, które są związane z frakcją humusową gleby. Barwa w znacznym stopniu zależy od zawartości żelaza i innych metali, które są zarówno naturalnymi składnikami wody, jak i produktami korozji. Jest ona pierwszym wskaźnikiem zagrożenia i przyczyną zabarwienia wody; powinna zostać wyjaśniona zwłaszcza w przypadku, gdy wystąpiła znacząca zmiana barwy wody.
SMAK I ZAPACH
To parametry organoleptyczne. Smak i zapach nadają wodzie rozpuszczone w niej związki nieorganiczne tj. kwasy, sole, gazy lub organiczne – najczęściej produkty metabolizmu organizmów żywych w wodzie w warunkach naturalnych. Mogą być również ubocznym skutkiem uzdatniania wody (np. chlorowania), a także powstawać w trakcie magazynowania i dystrybucji wody. Nietypowy zapach, smak mogą być wskaźnikiem obecności potencjalnych szkodliwych substancji.
TWARDOŚĆ
Twardość wody powodowana jest przez rozpuszczony w niej wapń i magnez. Ze względów zdrowotnych nie proponuje się zalecanej dopuszczalnej wartości. Jednakże wysoki stopień twardości wody może wpływać na jej akceptację przez konsumenta ze względu na smak wody i odkładanie się osadów z wytrącania się węglanów wapnia i magnezu pod wpływem temperatury. Natomiast niska twardość może powodować korozję instalacji.
Wodę pobieraną z gminnej sieci wodociągowej należy klasyfikować jako średnio twardą.
CHLORKI
W wodzie do spożycia pochodzą ze źródeł naturalnych, ścieków przemysłowych i bytowo-gospodarczych, miejskich ścieków opadowych zawierających sól stosowaną do odśnieżania, a także solanek. Głównym źródłem zagrożenia człowieka przez chlorki jest dodatek soli kuchennej do pożywienia. Nadmierne stężenia chlorków w wodzie do picia powodują przyspieszenie tempa korozji w sieci wodociągowej, co może doprowadzić do zwiększenia zawartości metali w dostarczanej wodzie. Najwyższe dopuszczalne stężenie chlorków – 250 mg/l.
AMONIAK
W wodzie do picia nie ma bezpośredniego znaczenia dla zdrowia, może zmniejszać skuteczność dezynfekcji wody, przyczyniać się do powstawania azotynów w wodzie wodociągowej, a także wywoływać zmiany smaku i zapachu wody. Zawartość amoniaku w wodzie może być wskaźnikiem możliwego zanieczyszczenia wody bakteriami, ściekami czy odchodami zwierzęcymi. Najwyższe dopuszczalne stężenie amoniaku – 0,50 mg/l.
AZOTYNY I AZOTANY
To naturalnie występujące jony, które powstają w wyniku przemian azotu. Do wód powierzchniowych azotany mogą dostawać się ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi, a także wskutek spływu z terenów rolniczych, które nawożono sztucznymi nawozami azotowymi. Zalecane dopuszczalne wartości do azotynów w wodzie do picia zostały ustalone jedynie w celu zapobiegania methomoglobinemii (sinica), która zależna jest od przechodzenia azotanów w azotyny. Na tę chorobę narażone są niemowlęta, ale obserwowane są sporadyczne przypadki występowania tej choroby u ludzi dorosłych. Najwyższe dopuszczalne stężenie azotanów – 50 mg/l. Najwyższe dopuszczalne stężenie azotynów – 0,5 mg/l.
ŻELAZO I MANGAN
Należą do metali szeroko rozpowszechnionych w skorupie ziemskiej. Mangan pochodzi z resztek roślinnych, gleby i zanieczyszczeń przemysłowych. Natomiast źródło żelaza stanowią ścieki przemysłowe i wody kopalniane. Oprócz występowania w naturalnych wodach słodkich, żelazo może znajdować się również w wodzie do picia jako efekt wykorzystywania koagulantów żelazowych, bądź z powodu korozji stalowych i żeliwnych rur wodociągowych. W przypadku kontaktu z tlenem mangan tworzy nierozpuszczalne tlenki, które mogą przyczynić się do powstawania niepożądanych osadów i zmiany barwy wody w systemach wodociągowych. Obserwuje się brudzenie urządzeń sanitarnych i prania oraz niepożądany smak wody. Obecność manganu i żelaza może skutkować powstawaniem osadów w sieci dystrybucyjnej, nawet przy bardzo niskim stężeniu. Jon żelazawy w kontakcie z powietrzem utlenia się do żelazowego i wówczas woda przybiera czerwono-brązowe zabarwienie. Zawartości żelaza towarzyszy także wzrost „bakterii żelazowych”, które uzyskują energię z utleniania jonu żelazawego do żelazowego, tworząc jednocześnie maziste osady pokrywające przewody wodociągowe. Najwyższe dopuszczalne stężenie manganu – 50 µg/l. Najwyższe dopuszczalne stężenie żelaza – 200 µg/l. Stacje uzdatniania wody prowadzą procesy uzdatniania takie jak odżelazianie i odmanganianie. Są to procesy mechaniczne, w czasie których woda po napowietrzeniu przepływa przez złoża filtrujące ją (np. materiał skalny porowaty, piasek, żwir o różnej granulacji).
FLUORKI
Zagrożenie fluorkami zawartymi w wodzie do spożycia zależy w dużym stopniu od warunków naturalnych. Są czasem dodawane do wody w celu zapobiegania próchnicy zębów. Stężenie przewyższające ich wartość dopuszczalną niesie za sobą ryzyko fluorozy zębów, a znacznie ich wyższe stężenia – fluorozy kości szkieletowych. Najwyższe dopuszczalne stężenie fluorków – 1,5 mg/l.
METALE
Arsen w wodach naturalnych może być obecny w wyniku rozpuszczania składników skorupy ziemskiej, zanieczyszczenia spowodowanego przez ścieki przemysłowe lub na skutek stosowania insektycydów w rolnictwie lub gospodarce leśnej. Kontakt z arsenem może powodować różne efekty zdrowotne włączając w to zmiany: dermatologiczne, kardiologiczne. Jest karcynogenem skóry . Najwyższe dopuszczalne stężenie arsenu – 10 µg/l.
Rtęć jest pierwiastkiem, który wraz z jego wszystkimi związkami wykazuje dużą toksyczność oraz zdolność kumulowania w organizmie ludzkim. Związki rtęci zawarte w wodach mają ujemny wpływ na przebieg samooczyszczania wód wskutek hamowania procesów biochemicznych. Źródłem rtęci w wodach są ścieki przemysłowe z zakładów farmaceutycznych, produkcji pestycydów, produkcji mas plastycznych i przemysłu petrochemicznego, drzewnego, celulozowego, fabryk akumulatorów oraz spływy z pól, na których używano środków ochrony roślin typu rtęciowego. Również może przedostawać się do wód z powietrza, wskutek spalania paliw płynnych i stałych. Rtęć i jej związki łatwo przenikają przez łożysko, stanowiąc duże zagrożenia dla płodu. Rtęć nieorganiczna atakuje głównie nerki, zaś metylortęć oddziałuje głównie na centralny układ nerwowy . Najwyższe dopuszczalne stężenie rtęci – 1 µg/l.
Ołów może pochodzić z wymywania gruntu zawierającego związki ołowiu, z zanieczyszczeń doprowadzanych ze ściekami przemysłowymi, może dostawać się do wody wskutek korozji rur ołowianych (stosowanych dawniej w wodociągach) lub zbiorników pokrytych farbami zawierającymi związki ołowiu. W okręgach przemysłowych, gdzie znajdują huty metali kolorowych, może dostawać się do wód powierzchniowych z opadami atmosferycznymi. Źródłem ołowiu są spaliny samochodowe. Hamuje biochemiczne procesy rozkładu substancji organicznych, opóźnia przebieg procesów samooczyszczania w wodach powierzchniowych. Ołów pogarsza własności organoleptyczne wody. Ze względu na silne własności toksyczne oraz zdolności kumulowania się w organizmie ludzkim, jest szkodliwy dla zdrowia – wywołuje chorobę zwaną ołowicą. Jest toksyczny dla ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Wpływa na metabolizm wapnia. Najwyższe dopuszczalne stężenie ołowiu – 10 µg/l.
Kadm dostaje się do środowiska wraz ze ściekami i z obszarowych zanieczyszczeń pochodzących ze stosowania nawozów sztucznych oraz z lokalnego zanieczyszczenia powietrza. Skażenie wody do picia może pochodzić z rur ocynkowanych, spawów i niektórych metalowych elementów uzbrojenia przewodów. Jest metalem bardzo toksycznym dla organizmu człowieka. Posiada zdolności kumulowania się a długotrwałe oddziaływanie na organizm może doprowadzić do: uszkodzenia nerek, wątroby, niedokrwistości, choroby nadciśnieniowej, zwyrodnienia stawów, osteoporozy. Najwyższe dopuszczalne stężenie kadmu – 5 µg/l.
Miedź – duże jej ilości w wodach powierzchniowych mogą pochodzić z zanieczyszczenia ich ściekami przemysłu metalurgicznego lub maszynowego. Sole miedzi stosuje się do niszczenia zakwitów w zbiornikach zaporowych, katalizowania procesu utleniania manganu w wodzie oraz zapobiegania rozwojowi śluzu w przewodach wodociągowych. Do zwiększenia stężenia miedzi w wodzie w znacznej mierze mogą przyczynić się miedziane przewody wodociągowe, z którymi styka się woda o właściwościach korozyjnych, zwłaszcza o podwyższonej temperaturze. Wówczas w czasie zastoju wody stężenie miedzi może osiągnąć kilka miligramów na litr, podczas gdy przeciętna zawartość miedzi w wodzie wynosi zaledwie kilka mikrogramów na litr. Większe dawki miedzi szkodzą zdrowiu i mogą wywoływać wymioty, a w efekcie stałego narażenia prowadzą do uszkodzenia wątroby. W przypadku stężenia przekraczającego 3 [mg/l], u niektórych osób obserwuje się ostre podrażnienie żołądka, a u dorosłych cierpiących na chorobę Wilsona, z uwagi na zaburzenie mechanizmu regulującego metabolizm miedzi, długotrwałe spożycie może prowadzić do marskości wątroby. Ponadto wyższe stężenie miedzi skutkuje również pogorszeniem smaku i barwy wody. Najwyższe dopuszczalne stężenie miedzi – 2 mg/l.
Nikiel – wyższe jego stężenie w wodzie może występować na skutek przenikania z armatury wodociągowej oraz przedostawania się do wody z naturalnych bądź przemysłowych odkładów. Nadmiar niklu w organizmie może skutkować zaburzeniami układu trawiennego i uczuleniami . Ponadto w przypadku stwierdzonego uczulenia, obecność niklu w wodzie wodociągowej może aktywować nawrót zmian lub nasilać wcześniej istniejące objawy. Zawartość niklu w wodzie zależy m.in. od typu rur doprowadzających. W przypadku rur metalowych, więcej niklu zawiera woda gorąca, natomiast jeżeli rury wykonane są z PCV – woda zimna. Z uwagi na możliwość kumulacji niklu i jego gromadzenia się po nocy w rurach wodociągowych, nie należy pić i gotować wody z kranu z pierwszego strumienia. Konieczne jest chwilowe odpuszczenie wody Najwyższe dopuszczalne stężenie niklu – 20 µg/l.
SIARCZANY
Do wody dostają się ze ściekami przemysłowymi oraz opadami atmosferycznymi, w wodzie podziemnej występują w najwyższych stężeniach i pochodzą ze źródeł naturalnych. Są jednymi z najmniej toksycznych anionów, chociaż przy ich wysokich stężeniach następuje odwodnienie i podrażnienie przewodu pokarmowego. Obecność siarczanów w wodzie do spożycia może również powodować wyczuwalną zmianę jej smaku oraz może przyczyniać się do korozji systemów wodociągowych. Najwyższe dopuszczalne stężenie siarczanów – 250 mg/l.
WWA – WIELOPIERŚCIENIOWE WĘGLOWODORY AROMATYCZNE
Pochodzą z wielu źródeł, głównie ze spalania i pirolizy, wykazując tym samym dużą różnorodność. Zanieczyszczenie wody związkami WWA, w trakcie jej uzdatniania i rozprowadzania, następuje w wyniku stosowania materiałów otrzymywanych m.in. ze smoły powęglowej jako wykładzin rur i ścian zbiorników magazynujących wodę. Bliskie powiązanie związków WWA i zawiesin umożliwia, podczas uzdatniania wody, uzyskanie niższej mętności w granicach zalecanego poziomu przy jednoczesnym obniżeniu do minimum zawartości związków WWA. Związki WWA wykazują właściwości kancerogenne, przy czym intensywność rakotwórczego działania poszczególnych związków jest różna. Najwyższe dopuszczalne stężenie suma WWA – 0,1 µg/l.
PESTYCYDY
Należą do nich m.in. środki ochrony roślin, szeroko stosowane do zwalczania konkretnych organizmów roślinnych i zwierzęcych. Obecność produktów rozkładu pestycydów w wodzie do picia stanowi zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Jednorazowe większe ilości pestycydów wywołują ostre zatrucie z gwałtownym przebiegiem objawów toksycznych, prowadzące często do śmierci. Wykazano również ich kumulację w organizmie głównie w tkance tłuszczowej, w mniejszych ilościach w wątrobie i mózgu. Znikoma część substancji toksycznej ulega wydaleniu wraz z moczem, w postaci produktów metabolizmu. Pestycydy organiczne mogą występować w wodach powierzchniowych i podziemnych w wyniku: – przypadkowego zanieczyszczenia przenoszonego przez wiatr z terenów rolniczych, – pozostałości w spływach powierzchniowych z terenów rolniczych i miejskich, – bezpośredniego zastosowania do niszczenia larw owadów lub roślin wodnych, – pozostałości przenikających do wody podziemnej z przesączającą się wodą opadową, – przypadkowych lub umyślnych zrzutów z produkcji środków ochrony roślin, – usuwania ścieków z mycia aparatów, użytych do stosowania pestycydów. Najwyższe dopuszczalne stężenie sumy pestycydów – 0,50 µg/l.
CYJANKI
W wodzie występują jako następstwo zanieczyszczenia przemysłowego. Charakteryzują się dużą toksycznością. Z uwagi na fakt, że warunkach normalnych zagrożenie cyjankami pochodzącymi z wody jest przejściowe, natomiast z innych źródeł jest niewielkie ustalono, że zalecana dopuszczalna ich zawartość w wodzie do spożycia wynosi 50 µg/l.
THM-Y I POCHODNE CHLOROWANIA WODY
THM-y powstają w wodzie do picia głównie na skutek reakcji chloru z naturalnie występującymi składnikami organicznymi i znajdującymi się w wodzie bromkami. Stężenie trihalometanów (THM-y) można ograniczyć poprzez stosowanie wielostopniowego uzdatniania wody, redukującego zawartość organicznych prekursorów trihalometanów. Spośród związków należących do omawianej grupy, w wodzie najczęściej stwierdza się obecność chloroformu, o stężeniu sporadycznie sięgającym nawet kilkuset mikrogramów na litr. W wyniku wprowadzenia chloroformu drogą doustną, w organizmie może powstać kilka czynnych przejściowych metabolitów. Długotrwałe narażenie na dużą dawkę może w konsekwencji powodować zmiany w wątrobie, nerkach i tarczycy.
Chloroform – stężenia w wodzie do picia mogą czasami nawet sięgać kilkaset mikrogramów na litr. Stężenia w otaczającym powietrzu są zwykle niskie, chloroform jest także wykrywany w niektórych pokarmach w stężeniach 1-30 µg/kg. Jest wchłaniany po wprowadzeniu drogą doustną, poprzez inhalację lub przez skórę, a w organizmie może powstać kilka przejściowych metabolitów, których ilość zależy od gatunku i płci. Długotrwała ekspozycja może powodować zmiany w nerkach, wątrobie, tarczycy. Najwyższe dopuszczalne stężenie THM – 100 µg/l. Najwyższe dopuszczalne stężenie chloroformu – 0,03 mg/l.
Chlorany – Produkt rozkładu dwutlenku chloru; obecne również w przypadku stosowania podchlorynów do dezynfekcji wody. Dane literaturowe o wpływie chloranów na zdrowie ludzi nie są wystarczające do ustalenia dopuszczalnej wartości. Zaleca się jednak zmniejszenie stężenia chloranów w wodzie, nie wpływając na skuteczność jej dezynfekcji.
Chloryny – Użycie dwutlenku chloru jako środka dezynfekcyjnego może powodować przekroczenie dopuszczalnej wartości dla chlorynów. Najwyższe dopuszczalne stężenie sumy chloranów i chlorynów – 0,7 mg/l.
Bromiany – Mogą powstawać w wyniku utleniania jonów bromkowych podczas ozonowania wody i być może podczas działania innych środków utleniających w procesie uzdatniania wody. Wzrost zainteresowania obecnością bromianów w wodach do spożycia został spowodowany wynikami badań toksykologicznych, w wyniku których zostały one zakwalifikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) do potencjalnych kancerogenów (grupa 2B) Najwyższe dopuszczalne stężenie bromianów – 10 µg/l.
MIKROBIOLOGICZNE WSKAŹNIKI CZYSTOŚCI SANITARNEJ WODY
Woda przeznaczona do konsumpcji i używana w gospodarstwie domowym nie może zawierać organizmów chorobotwórczych przenoszonych drogą wodną. W przypadku wód podziemnych z dużym uproszczeniem można przyjąć, że im głębsze wody tym zawierają mniej bakterii. Podczas analizy mikrobiologicznej wody niemożliwe jest badanie wszystkich organizmów chorobotwórczych, dużo łatwiej jest analizować mikroorganizmy wskaźnikowe. Badania mikroflory jelitowej ustaliły stałe występowanie rodzajów bakterii wskaźnikowych, świadczących o kontakcie wody z fekaliami lub ściekami. Są to:
- pałeczki okrężnicy (Escherichia coli),
- paciorkowce kałowe z typowym gatunkiem Enterococcus faecalis.
Bakterie oznaczane zgodnie z wymaganiami rozporządzenia nie są przypadkowymi organizmami, ale starannie dobranymi wskaźnikami informującymi o sposobie zanieczyszczenia wody, źródle zanieczyszczenia, czy nawet przybliżonym czasie wprowadzenia tego zanieczyszczenia. Brak obecności bakterii wskaźnikowych w badanej próbce wody świadczy o czystości sanitarnej wody.
Wymagania mikrobiologiczne jakie powinna spełniać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi:
| Lp. | Wskaźnik | Najwyższa dopuszczalna wartość | |
| Liczba mikroorganizmów (jkt) | Objętość próbki (ml) | ||
| 1. | Escherichia coli | 0 | 100 |
| 2. | Bakterie grupy coli | 0 | 100 |
| 3. | Paciorkowce kałowe (enterokoki) | 0 | 100 |
| 4. | Ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2°C po 72 h | 100 | 1 |